Łukasz Żak e-mail(Inicie sesión)

Contenido principal del artículo

Autores/as

Łukasz Żak e-mail(Inicie sesión)

Resumen

88

Obiettivo dell’articolo è presentare le varie tipologie di testi che furono scritti nell’ambito dell’Ufficio delle cerimonie pontificie a cavallo tra il XV e il XVI sec. Cercheremo di spiegare perché in quel periodo crebbe notevolmente la produzione di testi quali i cerimoniali, gli ordines, i tractatus, i diari e i commentari alla liturgia.

Palabras clave

liturgia pontificia, storia del papato, rinascimentale, Giovanni Burcardo, Paride de Grassi

Referencias

Fonti primarie

a. Inedite

Città del Vaticano, Archivio Apostolico Vaticano. Fondo Borgese, serie i, 568.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Arch. Cap. S. Pietro, H.79.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 4739.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 5634, i.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 5634, ii.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 5635.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 5944.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 5986.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 8416.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 12343.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 12270.

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana. Vat. lat. 12409.

b. Pubblicate

De antiquis ecclesiae ritibus, Edmundus Martène (ed.), vol. iii, Antverpiae, 1737.

De Cerimoniis Cardinalium, et Episcoporum in eorum diocesibus libri duo, Apud Antonium Bladum, Romae, 1564.

Gerardi Magni Opera Omnia, vol. i, cccm 192, Rudolf van Dijk (ed.), Turnhout, 2003.

Guillelmi Duranti Rationale divinorum officiorum, cccm 140, 140A, 140B, Anselme Davril, Timothy Thibodeau (eds.), Turnhout, 1995-2000.

Innocenzo iii, Il sacrosanto mistero dell'altare (De sacro altaris mysterio), Stanislao Fioramonti (ed. e trad.), Città del Vaticano, 2003.

Johannis Burchardi Argentinensis Diarium sive rerum urbanarum commentarii (1483-1506), Loius Thuasne (ed.), vol. i-iii, Paris, 1883-1885.

Johannis Burchardi Liber notarum ab anno mcccclxxxiii usque ad annum MDVI, vol. i-ii, RIS2 32.1-2, Enrico Celani (ed.), Città di Castello, 1907-1942.

Liber Pontificalis. Texte, introduction et commentaire, vol. i-ii, Louis Duchesne (ed.), Paris, 1886-1892.

The libro cerimoniale of the Florentine Republic by Francesco Filarete and Angelo Manfidi, Richard Trexler (ed.), Genève, 1978.

L'oeuvre de Patrizi Piccolomini ou Le cérémonial papal de la première Renaissance, vol. i-ii, Marc Dykmans (ed.), Città del Vaticano, 1980-1982.

Ordo Missae Ioannis Burckardi, in John Wickham Legg (ed.), Tracts on the Mass, London, 1904, pp. 120-178.

M. Tulli Ciceronis Scripta quae manserunt omnia, fasc. 21, Tadeusz Maslowski (ed.), Lipsiae, 1981.

Il «Pontificalis Liber» di Agostino Patrizi Piccolomini e Giovanni Burcardo (1485), Manilo Sodi (ed.), Città del Vaticano, 2006.

Titus Livius, Ab urbe condita, t. 1, Wilhelm Weissenborn, Moritz Müller (eds.), Lipsiae, 1902. https://doi.org/10.1093/oseo/instance.00207844

Tommaso da Kempis, Dialogus noviciorum. Noviziengespräche, Nikolaus Staubach, Stefan Sudmann (eds.), Münster, 2020

Fonti secondarie

Adolf, Helen, The Ass and the Harp, in Speculum, 25 (1950), 1, pp. 49-57. https://doi.org/10.2307/2850003

Bölling, Jörg, Causa differentiae. Rang- und Präzedenzregelungen für Fürsten, Herzöge und Gesandte im vortridentinischen Papstzeremoniell, in Nikolaus Staubach (ed.) Rom und das Reich vor der Reformation, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2004, pp. 147-196.

Bölling, Jörg, Face to face with Christ in Late Medieval Rome. The Veil of Veronica in Papal Liturgy and Ceremony, in Amanda Murphy, Herbert Kessler, Marco Petoletti, Eamon Duffy, Guido Milanese (eds.), The European Fortune of the Roman Veronica, Université de Lausanne, Academy of Sciences of the Czech Republic, Brno, 2017, pp. 137-142. https://doi.org/10.1484/M.CONVISUP-EB.5.131048

Bölling, Jörg, Das Papstzeremoniell der Hochrenaissance. Normierungen-Modifikationen- Revisionen, in Bernward Schmidt, Hubert Wolf (eds.), Ekklesiologische Alternativen? Monarchischer Papat und Formen kollegialer Kirchenleitung (15.-20. Jahrhundert), Rhema, Münster, 2013, pp. 273-308.

Bölling, Jörg, Das Papstzeremoniell der Renaissance, Texte - Musik - Performanz, Frankfurkt am Main, 2006.

Bölling, Jörg, Zeremoniare als Experten des Papsthofes der Renaissance. Kompetenzen- Karrieremuster-Konzepte, in Marian Füssel, Antje Kuhle, Michael Stolz (eds.), Höfe und Experten. Relationen von Macht und Wissen in Mittelalter und Früher Neuzeit, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, 2018, pp. 71-120. https://doi.org/10.13109/9783666301230.71

Ceresa, Massimo, Paride Grassi, in Dizionario Biografico degli Italiani, 58, Treccani, Roma, 2002, pp. 681-684.

Chironi, Giuseppe, La libreria dell'opera del duomo di Pienza e la biblioteca di Agostino Patrizi, in Rivista liturgica, 94 (2007), pp. 668-680.

Constant, G., Deux manuscrits de Burchard. Fragment du Diaire (1492-1496). Le Cérémonial, in Mélanges de l'école française de Rome, 22 (1902), pp. 209-250. https://doi.org/10.3406/mefr.1902.6268

Daniels, Tobias, Giovanni Burckardo e l'immagine dei curiali tedeschi a Roma nel primo Rinascimento, in Archivio della Società romana di storia patria, 136 (2013), pp. 37-59.

DeSilva, Jennifer, The Absentee Bishop in Residence: Paris de' Grassi, bishop of Pesaro 1513-1528, in Ead (ed.), Episcopal Reform and Politics in Early Modern Europe, Truman State University Press, Kirksville, 2012, pp. 88-109. https://doi.org/10.1515/9780271090672-007

DeSilva, Jennifer, The Office of Ceremonies and Advancement in Curial Rome, 1466-1528, Leiden, 2022. https://doi.org/10.1163/9789004506992

DeSilva, Jennifer, Preventing Sloth and Preserving the Liturgy: Organizing Sacred Space in Sixteenth-Century Rome, in Ead (ed.), The Sacralization of Space and Behavior in the Early Modern World, Routledge, Farnham, 2015, pp. 33-54.

Die Devotio Moderna: sozialer und kultureller Transfer (1350-1580), vol. 1-2, Dick de Boer, Iris Kwiatkowski, Jörg Engelbrecht (eds.), Aschendorff, Münster, 2013.

De imitatione Christi, Tiburzio Lupo (ed.), Città del Vaticano, 1982.

Dykmans, Marc, Le Cérémonial de Nicolas V, parte ii, in Revue d'Historie Ecclesiastique, 63 (1968), pp. 785-825.

Dykmans, Marc, Paris de Grassi, p. i, in Ephemerides liturgicae, 96 (1982), pp. 407-482; p. ii, 99 (1985), pp. 383-417; p. iii, 100 (1986), pp. 270-333.

van Engen, John, Sisters and Brothers of the Common Life. The Devotio Moderna and the World of the Later Middle Ages, Philadelphia, 2008. https://doi.org/10.9783/9780812290059

Fletcher, Catherine, Diplomacy in Renaissance Rome, Cambridge, 2015. https://doi.org/10.1017/CBO9781316256541

Fosi, Irene, Parcere subiectis, debellare superbos. L'immagine della giustizia nelle cerimonie di possesso a Roma e nelle legazioni dello Stato pontificio nel Cinquecento, in Maria Antonietta Visceglia, Catherine Brice (eds.), Cérémonial et rituel à Rome (xvie-xixe siècle), École Française de Rome, Rome, 1997, pp. 89-115.

von Habsburg, Maximilian, Catholic and Protestant translation of the «Imitatio Christi» 1425-1650: form late medieval classic to early modern bestseller, Farnham, 2011.

Helmy, Nelly Mahmoud, Agostino Patrizi Piccolomini, in Dizionario Biografico degli Italiani, 81, Treccani, Roma, 2014, p. 742.

van Herwaarden, Jan, Between Saint James and Erasmus. Studies in Late-Medieval Religious Life: Devotion and Pilgrimage in the Netherlands, Leiden-Boston, 2003. https://doi.org/10.1163/9789004473676

Ilari, Annibale, Il Liber notarum di Giovanni Burcardo, in Myriam Chiabò, Silvia Maddalo, Massimo Miglio, Anna Maria Oliva (eds.), Roma di fronte all'Europa al tempo di Alessandro VI. Atti del Convegno, Città del Vaticano-Roma, 1-4 dicembre 1999, vol. i, Direzione Generale degli Archivi, Roma, 2001, pp. 249-264.

Kozak, Łukasz, Rota - ośla lira czy psalterium Dawida. Przykład ambiwalencji w średniowiecznej ikonografii muzycznej, in A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak (eds.), Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2005, pp. 383-414.

Lesellier, J., Les méfaits du cérémonier Jean Burckard, in Mélanges d'archéologie d'historie, 44 (1927), pp. 11-34. https://doi.org/10.3406/mefr.1927.8550

Minnich, Nelson, Paride de Grassi's Diary of the Fifth Lateran Council, in Annuarium Historiae Conciliorum, 14 (1982), pp. 370-460.

Paschini, Pio, A proposito di Giovanni Burckardo cerimoniere pontificio, in Archivio della Società romana di storia patria, 51 (1928), pp. 33-59.

Petrocchi, Massimo, Una «devotio moderna» nel Quattrocento italiano? ed altri studi, Firenze, 1961.

Picotti, Giovanni Battista, Bibliografia, in Archivio della Società romana di storia patria, 38 (1915), pp. 369-404.

Sanfilippo, Matteo, Pio iii, in Enciclopedia dei papi, 2, Treccani, Roma, 2000, pp. 22-31.

Schimmelpfenning, Bernhard, Die Behandlung von Herrschervertretern im päpstlichen Zeremoniell, in Nikolaus Staubach (ed.), Rom und das Reich vor der Reformation, Peter Lang, Frankfurt am Main, 2004, pp. 137-146.

Schimmelpfenning, Bernhard, Die Funktion der Cappella Sistina im Zeremoniell der Renaissancepäpste, in Idem, Papsttum und Heilige: Kirchenrecht und Zeremoniell, Ars und unitas, Neuried, 2005, pp. 341-378.

Schimmelpfenning, Bernhard, Die Zeremonienbücher der Römischen Kurie im Mittelalter, Tübingen, 1973.

Smith Christine, O'Connor Joseph, Building the Kingdom: Giannozzo Manetti on the Material and Spiritual Edifice, Turnhout, 2006.

Sodi, Manilo, Il contributo di Agostino Patrizi Piccolomini e Giovanni Burcardo alla compilazione del Pontificale Romanum, in Rivista liturgica, 94 (2007), pp. 459-472.

Staubach, Nikolaus, 'Honor Dei' oder 'Bapsts Gepreng'? Die Reorganisation des Papstzeremoniells in der Renaissance, in Idem (ed.), Rom und das Reich vor der Reformation, pp. 91-136.

Stenzig, Philipp, Botschafterzeremoniell am Papsthof der Renaissance. Der Tractatus de oratoribus des Paris de Grassi - Edition und Kommentar, vol. 1-2, Frankfurt-Bern-Bruxelles, 2013. https://doi.org/10.3726/b18455

Visceglia, Maria Antonietta, Il cerimoniale come linguaggio politico. Su alcuni conflitti di precedenza alla corte di Roma tra Cinquecento e Seicento, in Eadem, Catherine Brice (eds.), Cérémonial et rituel à Rome (xvie-xixe siècle), École Française de Rome, Rome, 1997, pp. 117-176.

Vitale-Brovarone, Alessandro, The Asinus Citharoedus in the Literary and Iconographic Tradition of the Middle Ages, in Marche Romane, 28 (1978), pp. 121-129.

Walter, Ingeborg, Johannes Burckard, in Dizionario Biografico degli Italiani, 15, Treccani, Roma, 1972, pp. 405-408.

Wasner Franz, Fifteenth Century Texts on the Ceremonial of the Papal 'Legatus a Latere', in Traditio, 14 (1958), pp. 329-335. https://doi.org/10.1017/S0362152900010126

Wright David, I manoscritti del De missarum mysteriis di Innocenzo iii, in Rivista di storia della Chiesa in Italia, 29 (1975), pp. 444-452.

Żak, Łukasz, Gdzie jest pochowany przeklęty papież Borgia? Egzekwie i koleje losu doczesnych szczątków Aleksandra VI w relacjach Johannesa Burcharda i Giacomo Grimaldiego, in Roczniki Teologiczne Warszawsko-Praskie, 14 (2018), 183-215.

Métricas

Search GoogleScholar




Detalles

Detalles del artículo

Sección
Otros estudios: Historiografía y bibliografía