El gobierno sinodal en la legislación canónica carolingia

Resumen
Los agentes de la reforma carolingia fueron conscientes de que una verdadera renovación del Imperio y de la Iglesia debía alcanzar sus propios modelos de gobierno. En el ámbito eclesiástico, la fundamentación y el refuerzo del gobierno sinodal era una condición indispensable para una verdadera reforma de la Iglesia. De esta manera, la teología y el derecho canónico altomedieval contribuyeron a dotar de herramientas eficaces al proceso iniciado tanto por los reyes como por los obispos. Este artículo presenta las fuentes canónicas carolingias que se refieren al gobierno sinodal y a la cooperación entre obispos y presbíteros en este gobierno.
Referencias
Fuentes
Admonitio Generalis, en MGH, Capit., 1, 53-62.
Atto von Vercelli, en MGH, Capit. episc., 3, 262-304.
Canones apostolorum, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 27-30.
Capitula Casinensia, en MGH, Capit. episc., 3, 321-330.
Capitula Corbeiensia, en MGH, Capit. episc., 3, 11-15.
Capitula Florentina, en MGH, Capit. episc., 1, 221-224.
Capitula Ottoboniana, en MGH, Capit. episc., 3, 123-132.
Capitula Parisiensia, en MGH, Capit. episc., 3, 25-35.
Capitula Sangallensia, en MGH, Capit. episc., 3, 115-118.
Capitula Vesulensia, en MGH, Capit. episc., 3, 346-353.
Capitulare ecclesiasticum, en MGH, Capit., 1, 275-280.
Capitulare Haristallense, en MGH, Capit., 1, 47-51.
Capitulare primum, en MGH, Capit., 1, 44-46.
Capitula vel Missorum vel Synodalia, en MGH, Capit., 1, 182-183.
Coelestini papae decreta. Ad episcopos Galliae, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 559-561.
Collectio Dacheriana, en L. D'Achery (ed.), Spicilegium veterum aliquot scriptorum qui in Galliae Bibliothecis, Paris 1672, 1-200.
Collectio Vetus Gallica, en H. Mordek (ed.), Kirchenrecht und Reform im Frankenreich, 2, De Gruyter, Berlin-New York 1975.
Concilio de Clermont, en C. De Clercq, Concilia Galliae. A. 511-A. 695, SL 148A, 105-112.
Concilium Antiochenum, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 269-273.
Concilium Aquisgranense, en MGH, Conc., 2,2, 705-767.
Concilium Autissiodorense, en MGH, Conc., 1, 179-184.
Concilium Carthaginense II, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 294-296.
Concilium Carthaginense III, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 296-301.
Concilium Carthaginense IV, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 301-306.
Concilium Chalcedonense, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 284-288.
Concilium Germanicum, en MGH, Conc., 2,1, 2-4.
Concilium Moguntinum (847), en MGH, Capit., 2, 173-184.
Concilium Nicaenum, en P. Hinschius, Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863 = Stuttgart 1963, 258-260.
Concilium Rispacense (798), en MGH, Conc., 2,1, 196-201.
Concilium Romanum (743), en MGH, Conc., 2,1, 10-32.
Concilium Romanum (826), en MGH, Conc., 2,2, 553-583.
Ghärbald von Lüttich, en MGH, Capit. episc., 1, 16-42.
Herard von Tours, en MGH, Capit. episc., 2, 127-157.
Hildegar von Meaux, II, en MGH, Capit. episc., 1, 198-199.
Hinkmar von Reims, I, en MGH, Capit. episc., 2, 34-45.
Isaac von Langres, en MGH, Capit. episc., 2, 180-241.
Liber sacramentorum romanae aeclesiae ordinis anni circuli, en L. Cunibert (ed.), Roma 1960.
Meaux-Paris (845-846), en MGH, Conc., 3, 81-127.
Pavia (850), en MGH, Conc., 3, 220-229.
Radulf von Bourges, en MGH, Capit. episc., 1, 233-268.
Ruotger von Trier, en MGH, Capit. episc., 1, 61-70.
Synodus Francofurtensis (794), en MGH, Capit., 1, 73-78.
Theodulf von Orléans, I, en MGH, Capit. episc., 1, 103-142.
Theodulf von Orléans, II, en MGH, Capit. episc., 1, 148-184.
Walter von Orléans, en MGH, Capit. episc., 1, 187-193.
Bibliografía secundaria
Álvarez de las Asturias, N. - Sedano, J., Derecho canónico en perspectiva histórica: fuentes, ciencia e instituciones, Eunsa, Pamplona 2022.
Álvarez de las Asturias, N. - Torres, M., Le grandi riforme medioevali: Riletture ed incorporazioni di nuovi testi sull'idoneità , en N. Álvarez de las Asturias - G. Brugnotto - S. Paolini (eds.), Discernimento vocazionale e idoneità al presbiterato nella tradizione canonica latina, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 2018, 35-54.
Chavasse, A., Le Sacramentaire Gélasien (Vaticanus Reginensis 316). Sacramentaire presbytéral en usage dans les titres romains au VIIe siècle, Desclée, Tournai 1958.
Christophe, P., L'élection des évêques dans l'Église latine au premier millénaire, Cerf, Paris 2009.
Claussen, M. A., The reform of the Frankish church. Chrodegang of Metz and the Regula canonicorum in the eighth century, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
Fouracre, P., «Frankish Gaul to 814», en R. Mc Kitterick (ed.), The New Cambridge Medieval History, II, c. 700-c. 900, Cambridge University Press, Cambridge 2015, 85-109. https://doi.org/10.1017/CHOL9780521362924.006
Fox, Y., Power and Religion in Merovingian Gaul. Columbanian Monasticism and the Frankish Elites, Cambridge University Press, Cambridge 2014. https://doi.org/10.1017/CBO9781107587649
Leemans, J. - Van Nuffelen, P. - Keough, S. W. J. - Nicolaye, C. (eds.), Episcopal elections in Late Antiquity, De Gruyter, Berlin-Boston 2011. https://doi.org/10.1515/9783110268607
Loftus, S., Episcopal elections in Gaul: The normative view of the Concilia Galliae versus the narrative accounts, en J. Leemans - P. Van Nuffelen - S. W. J. Keough - C. Nicolaye (eds.), Episcopal elections in Late Antiquity, De Gruyter, Berlin-Boston 2011, 423-436. https://doi.org/10.1515/9783110268607.423
Meens, R., Penance in Medieval Europe (600-1200). Penance and the Carolingian Reforms, Royal penance, Cambridge University Press, Cambridge 2014. https://doi.org/10.1017/CBO9781139029667
Norton, P., Episcopal elections, en J. Leemans - P. Van Nuffelen - S.W. J. Keough - C. Nicolaye (eds.), Episcopal elections in Late Antiquity, De Gruyter, Berlin-Boston 2011, 156-161.
Norton, P., Episcopal elections 250-600. Hierarchy and popular will in Late Antiquity, Oxford University Press, Oxford 2007. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199207473.001.0001
Torres, M., La reforma del clero en el proyecto cultural y político carolingio, Madrid 2016.
Van Rhijn, C., Shepherds of the Lord. Priests and Episcopal Statutes in the Carolingian Period, Brepols, Turnhout 2007. https://doi.org/10.1484/M.CELAMA-EB.5.106593
Wallace-Hadrill, J. M., The Frankish Church, Oxford University Press, Oxford 1983. https://doi.org/10.1093/0198269064.001.0001
Número
Sección
CESIÓN DE DERECHOS
Al enviar el artículo para su evaluación y posterior publicación en la revista Ius Canonicum, las personas autoras ceden de manera exclusiva los derechos patrimoniales y/o de explotación: reproducción, distribución, comunicación pública, transformación/traducción/
En el caso de que el artículo no fuera aceptado para su publicación, esta cesión de derechos decae con la comunicación de la negativa a las personas autoras.
Las personas autoras afirman que el artículo es inédito, que no ha sido enviado simultáneamente a otro medio de publicación y que los derechos no han sido cedidos de forma exclusiva con anterioridad. Se hacen responsables frente a la Universidad de Navarra a través de su Servicio de Publicaciones de la autoría y originalidad de su obra, así como de todas las cargas pecuniarias que pudieran derivarse para Universidad de Navarra a través de su Servicio de Publicaciones, a favor de terceros con motivo de acciones, reclamaciones o conflictos derivados del incumplimiento de obligaciones por parte de las personas autoras.