Juan Rego Bárcena e-mail(Inicie sesión)

Contenido principal del artículo

Autores/as

Juan Rego Bárcena e-mail(Inicie sesión)

Resumen

785
Este artículo pretende exponer el uso que san Josemaría hizo de la expresión latina opus Dei a la luz de la tradición que le precede. El campo semántico de la expresión se formó a partir de los comentarios bíblicos patrísticos, conoció un importante desarrollo en la tradición monástica y alcanzó diversos ámbitos de la cultura teológica en la época moderna. La expresión en san Josemaría se presenta en continuidad y discontinuidad con esta tradición.

Palabras clave

Opus Dei, san Josemaría, Obra de Dios, Trabajo, Oración, Regla de san Benito, Lutero, Secularidad

Referencias

AGAMBEN, G., Opus Dei. Archeologia dell’ufficio, Torino: Bollati Boringhieri, 2012.

ALBERIGO, J. et al. (eds.), Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna: Istituto per le scienze religiose, 1973.

ALPHONSUS M. DE LIGORIO, Homo apostolicus instructus in sua vocatione ad audiendas confessiones sive praxis et instructio confessariorum, vol. II, XV, 85, Bassano: Remondini, 1845.

AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Exameron, CSEL 32/1.

AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Expositio euangelii secundum Lucam, CCSL 14.

AMBROSIUS MEDIOLANENSIS, Expositio psalmi CXUIII, II, 21, 2: CSEL 62.

ARANDA, A., El bullir de la sangre de Cristo: estudio sobre el cristocentrismo del beato, Madrid: Rialp, 2000.

AUGUSTINUS, De ciuitate Dei, NBA 5/2.

AUGUSTINUS, De Genisi ad literam libri duodecim, NBA 9/2.

AUGUSTINUS, Enarrationes in Psalmos, 144, NBA 28.

AUGUSTINUS, Epistula 202A, NBA 23.

AUGUSTINUS, In Iohannis euangelium tractatus, NBA 24.

AUGUSTINUS, Quaestionum in heptateuchum libri septem, CCSL 33.

AUGUSTINUS, Sermo 19D [= 130A], en DOLBEAU, F., Augustin d’Hippone, Vingtsix sermons au peuple d’Afrique, Paris: Institut d’études augustinienes, 1996.

AUGUSTINUS, Sermo 169, PL 38, 915-926.

BALDUINUS DE FORDA [Balduinus Cantuariensis], Tractatus de sacramento altaris, SChr 93. Basili Regula, Interrogatio VII, en The Rule of St Basil in Latin and English: A Revised Critical Edition, tr. A. M. Silvas, Collegeville (MN): Liturgical Press, 2012.

BOYCE, P., «Arbeit und Gebet als beständige Suche nach Gott», Erbe und Auftrag 57 (1981) 171-190.

BRAUN, J., «Opus Dei (opus divinum)», en Diccionario manual de liturgia, tr. B. AVILA, Madrid: Voluntad, 1927.

CAESARIUS ARELATENSIS, Sermo 238, CCSL 104.

CANTERAMONTENEGRO, S., «Opus Dei y Devotio Moderna. El directorio de las Horas Canónicas de García Jiménez de Cisneros, O.S.B.», Studies in Spirituality 16 (2006) 165-180.

CAPUCCI, A., «San Josemaría e il beato Ildefonso Schuster (1948-1954)», Studia et Documenta. Rivista dell’Istituto Storico San Josemaría Escrivá 4 (2010) 215-254.

CASSANELLI, R. y LÓPEZ-TELLO GARCÍA, E. (eds.), Benedetto: l’eredità artistica, Milano: Jaca Book, 2007.

CASSIANUS, Collationes XXIII, CSEL 13.

CASSIANUS, De institutis coenobiorum et de octo principalium vitiorum remediis libri xii, CSEL 17. Catholicisme: hier, aujourd’hui, demain. Encyclopédie publiée sous le patronage de l’Institut catholique de Lille par G. Mathon et G.-H. Baudry, Paris: Letouzey et Ané, 1985.

CHROMATIUS AQUILEIENSIS, Sermo XXXV, CCSL 9A.

CHROMATIUS AQUILEIENSIS, Tractatus in Matthaeum, Tractatus XLVII: CCSL 9A. Conversaciones con Monseñor Escrivá de Balaguer, edición crítico-histórica preparada bajo la dirección de José Luis Illanes, Madrid: Rialp, 2012.

COSTA, B., Movimento litúrgico em Portugal. D. António Coelho, o protagonista, Singeverga: Edições Ora & Labora, 2009.

CYPRIANUS CARTHAGINENSIS, De dominica oratione, CCSL 3A.

CYPRIANUS CARTHAGINENSIS, De habitu uirginum, CSEL 3/1.

DEDLER, H., «Vom Sinn der Arbeit nach der Regel des hl. Benedikt», en BRECHTER, H. S. (ed.), Benedictus, der Vater des Abendlandes, 547-1947. Weihegabe der Erzabtei St. Ottilien zum 1400ten Todesjahr, München: Schnell & Steiner, 1947, 103-118.

DE FUENMAYOR, A., GÓMEZ-IGLESIAS, V. e ILLANES, J. L., El itinerario jurídico del Opus Dei. Historia y defensa de un carisma, 2ª ed., Pamplona: Eunsa, 1989.

DERVILLE, A. et al. (eds.), Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique doctrine et histoire, Paris: Beauchesne, 1982.

DESPREZ, V., «San Benito y las reglas monásticas de su tiempo. Oración, relaciones fraternas, trabajo», Nova et Vetera 10 (1980) 229-243.

DHUODA, Liber manualis quem ad filium suum transmisit Wilhelmum, III, 11, 25: SChr 225bis, 186.

ESCRIVÁ DE BALAGUER, J., Camino. Edición crítico-histórica preparada por Pedro Rodríguez, Madrid-Roma: Istituto Storico San Josemaría Escrivá-Rialp, 2004.

ESCRIVÁ DE BALAGUER, J., La Abadesa de las Huelgas. Edición crítico-histórica preparada por María Blanco y María del Mar Martín, Madrid: Rialp, 2016.

EUSEBIUS CAESARIENSIS, Historia ecclesiastica, Akademie 1999.

GARCÍA JIMÉNEZ DE CISNEROS, Obras completas, vol. II, ed. C. Baraut, [Montserrat]: Abadía de Montserrat, 1965.

GARHAMMER, E., «Opus Dei», en Lexikon für Theologie und Kirche, vol. VII, 3ª ed., Freiburg-Basel-Rom-Wien: Herder, 1998, 1079.

GIL SÁENZ, J., La biblioteca de trabajo de san Josemaría Escrivá de Balaguer en Roma, Roma: Edusc, 2015.

GONZÁLEZ GULLÓN, J. L., DYA. La Academia y Residencia en la historia del Opus Dei (1933-1939), Madrid: Rialp, 2016.

GUTIÉRREZ MARTÍN, J. L., «Vida litúrgica en Camino (1932-1939). San Josemaría Escrivá y el movimento litúrgico», en VILLAR, J. R. (ed.), Communio et sacramentum. En el 70 cumpleaños del Prof. Dr. Pedro Rodríguez, Pamplona: Servicio de Publicaciones de la Universidad de Navarra, 2003, 430-431.

HAUSHERR, I., «Opus Dei», Orientalia Christiana Periodica 13 (1947) 195-218.

HERMS, E., «Opus Dei gratiae: cooperatio Dei et hominum: Luthers Darstellung seiner Rechtfertigungslehre in De servo arbitrio», Lutherjahrbuch 78 (2011) 61-135.

HIERONYMUS, Tractatus lix in psalmos, Psalmus 107, CCSL 78.

HOLZHERR, G. (ed.), Die Benediktsregel. Eine Anleitung zu christlichem Leben. Der vollständige Text der Regel, 7ª ed., Freiburg: Saint-Paul, 2007.

ILLANES, J. L., La santificación del trabajo, 10, Madrid: Palabra, 2001.

LOPES PEREIRA, J., Augustine of Hippo and Martin Luther on Original Sin and Justification of the Sinner, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2013.

LUTHER, M., WA 54, 186, 3-13.

MARMION, C., Jesucrist ideal del monjo: conferències espirituals sobre la vida monàstica i religiosa, [Montserrat]: Abadía de Montserrat, 1924-1925.

MATEO-SECO, L. F. (ed.), La formación de los sacerdotes en las circunstancias actuales (XI Simposio Internacional de Teología de la Universidad de Navarra), Pamplona: Eunsa, 1990.

MAXIMUS TAURINENSIS, Collectio sermonum antiqua nonnullis sermonibus extrauagantibus adiectis, Sermo V, CCSL 23.

MORAL, T., «La obra litúrgica del Padre Germán Prado, O.S.B. (1891-1974)», Ephemerides Liturgicae 90 (1976) 212-218.

ORSIESIUS ABBAS TABENNENSIS, Doctrina de institutione monachorum, 12: PL 103, 457. Penitentiale Oxoniense II, l.74-76, en Paenitentialia minora Franciae et Italiae: CCSL 156, 184.

PEREIRA, R., «Sánchez Ruiz, Valentín María», en ILLANES, J. L. (coord.), Diccionario de san Josemaría Escrivá de Balaguer, Burgos: Monte Carmelo-Instituto Histórico San Josemaría Escrivá, 2013, 1108-1109.

PÉREZ DE URBEL, J., «La liturgia de los fragmentos bracarenses», Opus Dei 3 (1928-1929) 319-327.

PETRUS LOMBARDUS, Sententiae in IV libris distinctae, Grottaferrata: Collegii S. Bonaventurae ad claras aquas, 1981.

PUZICHA, M. (ed.), Quellen und Texte zur Benediktusregel, St. Ottilien: Eos, 2007. Regula Magistri, SChr 105-106.

REQUENA, F., «El claustro académico del Centro de Estudios Eclesiásticos de la Sociedad Sacerdotal de la Santa Cruz: los profesores de Teología del beato Álvaro del Portillo», Studia et Documenta. Rivista dell’Istituto Storico San Josemaría Escrivá 9 (2015) 13-55, 23-41.

RUPERTUS TUITIENSIS, In Genesim II, CCCM 21.

SEDULIUS SCOTUS, In argumentum euangelii secundum Lucam, [s.n.]: PL 103.

SEGNERI, P., L’instruction du confesseur, ou La methode pratique du confessional, Paris: Robert Pepie, 1696.

STEIGLEDER, K., «Opus Dei», en Theologische Realenzyklopädie, vol. XXV, Berlin- New York: De Gruyter, 1995, 302-304.

TERTULLIANUS, Aduersus Marcionem I, CCSL 1.

TERTULLIANUS, De anima, CCSL 2.

TERTULLIANUS, De cultu feminarum, CCSL 1.

THOMAS DE CHOBHAM, Summa de conmendatione et extirpatione uirtutum I, CCCM 82B.

VÁZQUEZ DE PRADA, A., El Fundador del Opus Dei, vol. I, Madrid: Rialp, 1997.

WALSH, M. J., «Opus Dei», en The Cambridge Dictionary of Christianity, New York: Cambridge University Press, 2010, 888-889.

Métricas

Search GoogleScholar




Detalles

Detalles del artículo

Sección
Otros estudios: Notas
Biografía del autor/a

Juan Rego Bárcena, Pontificia Università della Santa Croce.

Roma