Armando Redentor e-mail(Inicie sesión) , Francisco Sande-Lemos e-mail(Inicie sesión) , António Martinho-Baptista e-mail(Inicie sesión) , Mafalda Alves e-mail(Inicie sesión) , Paulo Bernardes e-mail(Inicie sesión)

Contenido principal del artículo

Autores/as

Armando Redentor e-mail(Inicie sesión)
Francisco Sande-Lemos e-mail(Inicie sesión)
António Martinho-Baptista e-mail(Inicie sesión)
Mafalda Alves e-mail(Inicie sesión)
Paulo Bernardes e-mail(Inicie sesión)

Resumen

100

La uia noua o vía XVIII del Itinerario de Antonino tiene origen en época flavia y establece la conexión directa entre dos capitales del extremo de la Hispania citerior: Bracara Augusta y Asturica Augusta. Uno de los aspectos más impactantes en relación con esta vía, teniendo en cuenta que no tiene raíces en época de Augusto, es el gran número de miliarios que le están asociados, lo que la coloca entre las que poseen mayor densidad de estos soportes epigráficos en todo el imperio. Se estudian dos miliarios recuperados, en la década de 1990, en las millas XXX y XXXI a Bracara Augusta, ubicadas en la sierra de Gerês (Terras de Bouro, Braga, Portugal), atribuibles a los hijos de Constantino I, haciéndose asimismo la revisión de un tercero, de Maximino y Máximo, relativo a la primera de estas millas y de descubrimiento más reciente. Una particularidad de uno de estos miliarios inéditos es el hecho de que conserva restos de pintura asociada a la inscripción. Se hace el estudio epigráfico completo, también con enfoque al significado de estos soportes en el contexto paisajístico local.

Palabras clave

red viaria romana, milários, uia nuoa, conuentus Bracaraugustanus, Norte de Portugal

Referencias

ABASCAL, J. M. (2020), «Miliarios romanos de la provincia de Pontevedra (Hispania citerior)», Anuario Brigantino 43, páginas 47-86.

ALFÖLDY, G. (1969), Fasti Hispanienses: Senatorische Reichsbeamte und Offiziere in den Spanischen Provinzen des römischen Reiches von Augustus bis Diokletian, Weisbaden.

ANDREU PINTADO, J. (2022), Liberalitas Flavia: obras públicas, monumentalización urbana e imagen dinástica en el Principado de los Flavios (69-96 d. C.), Sevilla.

BAPTISTA, A. M., ENCARNAÇÃO, J., LEMOS, F. S. (1995), «A via romana XVIII (Via Nova) no Parque Nacional da Peneda-Gerês», in Baptista, A. M., Encarnação, J., Lemos, F. S., González Fernández, E., Ferrer Sierra, S., Herves Raigoso, F. M. (eds.), A Via XVIII do Itinerário de Antonino na Serra do Gerês-Xurés: roteiro arqueológico, Braga, páginas 4-35.

BARBOSA, R. (2011), «Marco miliário a descoberto na milha XXX», Carris, 20 de Outubro de 2011, visitado em 06.07.23, disponível em: http://carris-geres.blogspot.com/2011/10/marco-miliario-descoberto-na-milha-xxx.html.

BARROS SIBELO, R. (1875), Antigüedades de Galicia, A Coruña.

BARROS SIBELO, R. (s/d), Memoria descriptiva del plano del primer tramo de la Via Nova, Mss. Inéditos, Real Academia de la Historia, Cart. 9/7965/7.

BOTTAINI, C., REDENTOR, A., ALVES, M., BERNARDES, P., MIGUEL, C., OLIVEIRA, C. (no prelo), «Vestígios de pintura em miliário romano da uia noua (milha XXXI a Bracara Augusta), Norte de Portugal: uma abordagem multidisciplinar», s. pp.

CAMPEDELLI, C. (2022), «The impact of Roman roads and milestones on the Landscape of Iberian Peninsula», in Horster, M., Hächler, N. (eds.), The Impact of the Roman Empire on Landscapes: Proceedings of the Fourteenth Workshop of the International Network Impact of Empire (Mainz, June 12-15, 2019), Leiden-Boston, páginas 111-130. https://doi.org/10.1163/9789004411449_007

CARVALHO, H. P. (2008), O povoamento romano na fachada ocidental do conuentus Bracarensis, Dissertação de Doutoramento em Arqueologia pela Universidade do Minho (2 vols.), Braga.

CHEVALLIER, R. (1988), Voyages et déplacements dans l'Empire Romain, Paris.

CIL II = HÜBNER, E. (1869 e 1892).

CUNTZ, O., ed. (1990), Itineraria Antonini Augusti et Burdigalense (Itineraria Romana; 1), ed. stereotypa ed. primae 1929, Stuttgart. https://doi.org/10.1515/9783110948523

DAVIS, R. (2012), «Constantine II (Flavius Claudius Constantinus)», in Hornblower, S., Spawforth, A., Eidinow, E. (eds.), The Oxford Classical Dictionary, 4th ed., Oxford, página 365.

ENCARNAÇÃO, J. d' (1995-1996), «Miliários da Geira: informação e propaganda», Cadernos de Arqueologia 12-13 (série II), páginas 39-43.

EASTAUGH, N., WALSH, V., CHAPLIN, T., SIDDALL, R. (2004), The Pigment Compendium: A Dictionary of Historical Pigments, Oxford.

FERREIRA, J. M. (1982), Thesouro de Braga descuberto no Campo do Gerez [publicação de manuscrito datado de 1728], Braga.

FERRER SIERRA, S., RODRÍGUEZ COLMENERO, A. (2010), «Oito novos miliarios na Via Nova», Larouco 5, páginas 216-222.

FONTES, L., ALVES, M., BERNARDES, P., MACHADO, E., BAPTISTA, A. M., COSME, F. (2020), Avaliação do estado de conservação da Jeira no território do concelho de Terras de Bouro: estudo de avaliação do potencial turístico-cultural da Jeira (Geira), Braga.

FORBES, R. J. (1965), Studies in Ancient Technology, 2: Irrigation and Drainage, Power [Water- and Windmills], Land Transport and Road Building, The Coming of the Camel, Second edition, Leiden.

GORDON, A. E. (1948), Supralineate Abbreviations in Latin Inscriptions, Berkeley-Los Angeles.

GRANGER, F., transl. (1934), Vitruvius, On Architecture, Volume II: Books 6-10, Loeb Classical Library 280, Cambridge, MA.

GROAG, E., STEIN, A., ed. (1952), Prosopographia Imperii Romani Saeculi I, II, III: Pars III (D-F), Edition altera, Berlin-Leipzig (= PIR2).

HEp = Hispania Epigraphica, Madrid.

HÜBNER, E. (1869), Inscriptiones Hispaniae Latinae, Corpus Inscriptionum Latinarum 2, Berolini (= CIL II).

HÜBNER, E. (1892), Inscriptiones Hispaniae Latinae: Supplementum, Corpus Inscriptionum Latinarum 2, Berolini (= CIL II).

HUNT, E. D. (2012), «Constantius II, Flavius Iulius», in Hornblower, S., Spawforth, A., Eidinow, E. (eds.), The Oxford Classical Dictionary, 4th ed., Oxford, página 366.

HUNT, E. D., HARRIS, J. (2012), «Constans, Flavius Iulius», in Hornblower, S., Spawforth, A., Eidinow, E. (eds.), The Oxford Classical Dictionary, 4th ed., Oxford, página 363.

JONES, A. H. M., MARTINDALE, J. R., MORRIS, J. (1971), The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume 1, AD 260-395, Cambridge (= PLRE). https://doi.org/10.2307/4347658

KIENAST, D., ECK, W., HEIL, M. (2017), Römische Kaisertabelle: Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, 6 überarbeitete Auflage, Darmstadt.

KOLB, A. (2011-2012), «The Conception and Practice of Roman Rule: the Example of Transport Infrastruture», Geographia Antiqua 20-21, páginas 53-69.

KOLB, A., ed. (2014), Infrastruktur und Herrschaftsorganisation im Imperium Romanum, Berlin. https://doi.org/10.1524/9783050094694

KOLB, A. (2015), «Communications and mobility in the Roman Empire», in Bruun, C., Edmondson, J. (eds.), The Oxford Handbook of Roman Epigraphy, Oxford, páginas 649-670. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.013.030

LAURENCE, R. (1999), The Roads of Roman Italy: Mobility and Cultural Change, London-New York.

LAURENCE, R. (2004), «Milestones, Communication and Political Stability», in Ellis, L., Kidner, F. L. (eds.), Travel, Communication and geography in Late Antiquity: Sacred and Profane, Aldershot, páginas 41-58.

LEMOS, F. S. (2002), «Bracara Augusta: a grande plataforma viária do Noroeste da Hispania», Forum 31, páginas 95-127.

LEMOS, F. S., BAPTISTA, A. M. (1992), Geira, trabalhos arqueológicos de 1992: relatório [relatório técnico policopiado], Braga.

LEMOS, F. S., BAPTISTA, A. M. (1995-1996), «Estudo de um troço da via XVIII do Itinerário de Antonino na serra do Gerês (Geira romana)», Cadernos de Arqueologia 12-13 (série II), páginas 113-133.

LEMOS, F. S., SILVA, R. P., LEITE, J. M. F., XUSTO RODRÍGUEZ, M., RIBEIRO, J., BAPTISTA, A. M. (2008), A Via Nova (Geira) na serra do Gerês: trajecto entre as milhas XII e XXXVIII (Bracara Augusta - Aquis Originis), Terras de Bouro.

LOURO, J. (2011), «Tesouro escondido em Vilarinho da Furna?», Notas para o meu diário, 19 de outubro, visitado em 06.01.2023, disponível em: http://asnotasparaomeudiario.blogspot.com/2011/10/tesouro-escondido-emvilarinho- da-furna.html.

MACIEL, M. J., trad. (2015), Vitrúvio, Tratado de Arquitectura, 4ª ed, Lisboa.

MANTAS, V. G. (2012), «Os miliários como fontes históricas e arqueológicas», Humanitas 64, 139-169. https://doi.org/10.14195/0871-1569_64_9

MARTINS, M., LEMOS, F. S., PÉREZ LOSADA, F. (2005), «O povoamento romano no território dos galaicos bracarenses», in Fernández Ochoa, C., García Díaz, P. (eds.), Unidad y diversidad en el Arco Atlântico en época romana: III Coloquio Internacional de Arqueología en Gijón (Gijón, 28, 29 y 30 septiembre 2002), BAR Internacional Series 1371, Oxford, páginas 279-296.

MITCHELL, S. (2015), A History of the Later Roman Empire, AD 284-641, Second edition, Chichester.

MOIVNH = RODRÍGUEZ COLMENERO, A., FERRER SIERRA, S., ÁLVAREZ ASOREY, R. D. (2004).

MOURA, A., DÓRIA, A., NEIVA, A.M.R., LEAL GOMES, C., CREASER, R. A. (2014), «Metallogenesis at the Carris W-Mo-Sn deposit (Gerês, Portugal): constraints from fluid inclusions, mineral geochemistry, Re-Os and He-Ar isotopes», Ore Geology Reviews, 56, páginas 73-93. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2013.08.001

OZCÁRIZ GIL, P. (2013), La administración de la provincia Hispania Citerior durante el Alto Imperio Romano: organización territorial, cargos administrativos y fiscalidad, Barcelona.

PEACHIN, M. (1989), Roman Imperial Titulature and Chronology, A. D. 235-284, Amsterdam.

PETERSEN, L., ed. (1966), Prosopographia Imperii Romani Saeculi I, II, III: Pars IV, Fasciculus 3 (I), editio altera, Berlin (= PIR2).

PETERSEN, L., ed. (1983), Prosopographia Imperii Romani Saeculi I, II, III: Pars V, Fasciculus 2 (M-O), Editio altera, Berlin (= PIR2).

PIR2 = GROAG, E., STEIN, A., ed. (1952); PETERSEN, L., ed. (1966); PETERSEN, L., ed. (1983).

PLRE = JONES, A. H. M., MARTINDALE, J. R., MORRIS, J. (1971).

RACKHAM, H., transl. (1952), Pliny, Natural History, Volume IX: Books 33-35, Loeb Classical Library 394, Cambridge, MA.

REBUFFAT, R. (1995), «Peinture et inscriptions», Revue Archéologique de Picardie 10, 23-31. https://doi.org/10.3406/pica.1995.1847

REDENTOR, A. (2017), A cultura epigráfica no conuentus Bracaraugustanus (pars occidentalis): percursos pela sociedade brácara da época romana, Coimbra. https://doi.org/10.14195/978-989-26-1270-6

RODRÍGUEZ COLMENERO, A., FERRER SIERRA, S., ÁLVAREZ ASOREY, R. D. (2004), Miliarios e outras inscricións viarias romanas do Noroeste hispánico (conventos bracarense, lucense e asturicense), Santiago de Compostela (= MOIVNH).

SCARRE, C. (1995), Chronicle Roman Emperors Reign-by-reign, New York.

SILLIÈRES, P. (1990), Les voies de communication de l'Hispanie méridionale, Paris.

SOUTHERN, P. (2001), The Roman Empire from Severus to Constantine, London-New York.

Métricas

Search GoogleScholar


Detalles

Detalles del artículo

Sección
Noticias